APA-richtlijnen voor literatuurverwijzingen

Wanneer je een tekst schrijft wordt van je verwacht dat je de inzichten en onderzoeksbevindingen uit de vakliteratuur weergeeft en becommentarieert. Het is daarbij van groot belang dat je nauwkeurig aangeeft welke bronnen je gebruikt hebt. Daarmee geef je de aangehaalde auteurs de eer die hen toekomt, en maak je het de lezer mogelijk de juistheid van je beweringen na te gaan.

Een systeem voor bronvermelding dat in de Psychologie en in de Sociale Wetenschappen veel wordt gebruikt is dat van de American Psychological Association (APA). Volgens dit systeem wordt in de tekst verwezen naar een bron met auteur en jaartal. In een literatuurlijst aan het eind van de tekst worden beschrijvingen (referenties) opgenomen van alle publicaties die genoemd zijn.


1. Verwijzingen in de tekst
Vermeld bij het introduceren van informatie uit de literatuur direct de bron, zodat duidelijk is waarop je beweringen gebaseerd zijn. Bouw de tekst zó op, dat je de bron niet steeds opnieuw hoeft te noemen. Dit geeft een onrustig tekstbeeld en verstoort de lijn van je betoog. Je verwijst in de tekst met
auteur(s)n(a)am(en) en jaartal. Hoe een verwijzing er precies uitziet is afhankelijk van de zinsconstructie. Voorbeelden van correcte verwijzingen vind je hieronder.


Auteursnaam in de tekst genoemd
Het jaar van publicatie wordt tussen ronde haken vermeld. Indien de auteursnaam voorvoegsels bevat wordt het eerste voorvoegsel met een hoofdletter geschreven.


Auteursnaam niet in de tekst genoemd
Auteursnaam en jaartal, gescheiden door een komma, worden tussen ronde haken vermeld.
Uit onderzoek naar loopbaanbeleid (Van Kesteren, 2004) is gebleken, dat ...


Twee auteurs
Wanneer een publicatie twee auteurs heeft, noem je bij iedere verwijzing beide auteurs.
► Noem je de auteurs in de lopende tekst, dan wordt ‘en’ of ‘and’ gebruikt.
Verbeem en Van Doren (2005) vonden in een recente studie …

► Staan de namen in ronde haken, dan wordt een &-teken gebruikt.
In een recente studie (Verbeem & Van Doren, 2005) …


Drie of meer auteurs
► Bij een publicatie met drie, vier of vijf auteurs noem je bij de eerste verwijzing alle auteursnamen, gescheiden door een komma. Vóór de laatste naam komt een &-teken.
A prior study (Grier, Johnson, Green, Smith, & Allinson, 2004) showed ...
Grier, Johnson, Green, Smith, and Allinson (2004) showed …In het Nederlands vervalt in de lopende tekst de komma vóór de laatste auteursnaam.
Grier, Johnson, Green, Smith en Allinson (2004) toonden aan …►
Bij de volgende verwijzingen noem je alleen de naam van de eerste auteur, gevolgd door ‘et al.’ (staat voor het Latijnse ‘et alii’: en anderen).
Grier et al. (2004) analyzed 12 studies …An analysis of 12 studies (Grier et al., 2004) ...
► Bij 6 of meer auteurs gebruik je al bij de eerste verwijzing ‘et al.’.


Meerdere publicaties
Verwijs je naar meerdere publicaties, dan worden deze gescheiden door een punt-komma. De publicaties worden alfabetisch gerangschikt op de eerste auteur.
Several studies ( Lewis & Jones, 2002; Pearson, 1998) ...


Meerdere publicaties van dezelfde auteur
Vermeld de jaartallen, gescheiden door een komma. De oudste publicaties worden het eerst genoemd. Bij publicaties die stammen uit hetzelfde jaar worden letters toegevoegd aan het jaartal. De oudste publicatie krijgt de toevoeging ‘a’, etc.
Several studies (Cleese, 1998, 1999, 2000a, 2000b) ...


Publicaties met een organisatie als auteur
Wanneer een publicatie op naam staat van een organisatie, wordt gesproken van een corporatieve of institutionele auteur.
Je vermeldt de volledige naam van de organisatie.
In een recentelijk verschenen rapport (Centraal Bureau voor de Statistiek, 2006) …
Je mag ook bekende afkortingen van organisaties gebruiken. De afkorting moet dan bij de eerste verwijzing vermeld worden, tussen vierkante haken.
Het Centraal Bureau voor de Statistiek [CBS] (2006) rapporteerde …
Bij de volgende verwijzing mag je volstaan met de afkorting.


Publicaties zonder auteur
Indien de auteur van een publicatie niet bekend is (denk aan een woordenboek, een internetbron of een krantenartikel) wordt in de tekst verwezen met de eerste woorden van de titel, (of de hele titel als deze kort is). De titels van artikelen krijgen aanhalingstekens, de titels van boeken worden gecursiveerd.
(“Universiteiten bestrijden plagiaat”, 2006)
(Webster’s New Collegiate Dictionary, 1983)


Persoonlijke communicatie (brieven, e-mail, interviews, (telefoon)gesprekken)
Je vermeldt initialen en achternaam en een zo exact mogelijke datum. Let op het verschil tussen het Engels en het Nederlands m.b.t. de aanduiding van de datum.
K. M. Kendall (personal communication, April 26, 2006) …
J. R. van der Linden (persoonlijke communicatie, 13 mei, 2006) …
Persoonlijke communicatie wordt niet opgenomen in de literatuurlijst.

Een indirecte verwijzing
Indien mogelijk moet je een publicatie zelf raadplegen en daarnaar verwijzen. Soms heb je echter kennis genomen van het werk van een auteur via een andere bron en is het niet mogelijk om de oorspronkelijke publicatie te achterhalen. In dat geval mag je indirect verwijzen. Beperk indirecte verwijzingen echter tot een minimum!
Peskers (as cited in Jones, 2002) found significant differences …
Peskers (in Jones, 2002) vond significante verschillen …
Let op het verschil tussen een Engels- en Nederlandstalige indirecte verwijzing.
In de literatuurlijst neem je alleen de publicatie op die je zelf hebt geraadpleegd, in dit geval dus Jones.


2. Citaten
Bij citaten volgt de paginavermelding direct na het citaat. Op welke plaats de auteursnaam en het jaar van publicatie staat hangt af van de zinsconstructie.


Korte citaten (minder dan 40 woorden)
Deze worden tussen dubbele aanhalingstekens geplaatst.
Bell (2001) stated: “the placebo effect disappeared when behaviors were studied in this manner” (p. 4).
He stated: “the placebo effect disappeared when behaviors were studied in this manner” (Bell, 2001, p. 4).
Bell (2001) stated: “the placebo effect disappeared when behaviors were studied in this manner” (p. 4), but he did not clarify which behaviors were studied.
He stated: “the placebo effect disappeared when behaviors were studied in this manner” (Bell, 2001, p. 4), but he did not clarify which behaviors were studied.

Lange citaten (vanaf 40 woorden)
Deze worden ‘vrijstaand’ en ingesprongen (5 spaties) in blokcitaat gezet, zonder aanhalingstekens. Let op: in lange citaten komt de paginavermelding ná de punt.
Cutler en Jackson (2002) karakteriseren het probleem als volgt:

The "glass ceiling" continues to be cited as a problem in terms of lower advancement rates of women. number of possible factors could contribute or cause these differences; for example, discrimination, ducation, motivation, social conditioning and/or personality traits. To identify the contributing factors, researchers need controlled samples, which are rare. Consequently, knowledge about the causes of
this problem remains theoretical and speculative. (p. 73)

Toegestane veranderingen aan citaten
Je mag een citaat nooit letterlijk vertalen. Het is wel toegestaan:
- de eerste letter van een citaat te veranderen in een hoofdletter of een kleine letter;
- leestekens aan het eind van een zin te veranderen;
- stukken uit citaten weg te laten door in plaats van het weggelaten gedeelte drie (in een zin) of vier (tussen zinnen) punten te zetten;
- om syntactische redenen tekst toe te voegen (tussen vierkante haken).
Daaruit bleek volgens Koopmans dat velen onder hen “een sterke neiging [hadden] keuzes te maken die in strijd waren met hun belangen” (2004, p. 143), maar andere onderzoekers trokken andere conclusies.


3. De literatuurlijst
Alle verwijzingen die je in de tekst maakt moeten terug te vinden zijn in een literatuurlijst met bibliografische beschrijvingen. Dit zijn beschrijvingen die essentiële (niet-inhoudelijke) gegevens bevatten over publicaties, zoals titel, auteur en jaar van uitgave.

Uitzondering op deze regel is persoonlijke communicatie. Deze informatie is voor derden niet toegankelijk en wordt dus niet opgenomen in de literatuurlijst. Ook verwijzingen naar websites als geheel komen niet terug in de literatuurlijst.

Voor alle duidelijkheid: er mogen géén publicaties in de literatuurlijst staan die je wel hebt geraadpleegd, maar die je niet genoemd hebt in de tekst!


Volgorde van de beschrijvingen
- De beschrijvingen van de publicaties staan in alfabetische volgorde, naar achternaam van de eerste auteur.
- Alfabetiseer letter voor letter, waarbij geldt: ‘niets komt vóór iets’. Dit betekent dat Brown, J. R. voorafgaat aan Browning, A. R..
- Alfabetiseer de ‘vaste’ voorvoegsels M’, Mc’ en Mac letterlijk. MacArthur gaat vooraf aan McAllister, MacNeil gaat vooraf aan M’Carthy.
- Bij auteursnamen met losstaande voorvoegsels (bijvoorbeeld: A. van der Meijden) wordt uitgegaan van de regels in het land van herkomst. Dit betekent dat een Nederlandse auteur in de literatuurlijst wordt opgenomen als 'Meijden, A. van der'. In België en in het Engelse taalgebied is het echter gebruikelijk te alfabetiseren op het eerste voorvoegsel: 'Van der Meijden, A.'
- Let op: bij verwijzingen in de tekst worden altijd eerst de voorvoegsels vermeld!
- Publicaties van dezelfde auteur worden gerangschikt op jaar van publicatie (van oud naar recent).
- Bij meerdere publicaties van dezelfde auteur uit hetzelfde jaar wordt aan het jaartal een kleine letter toegevoegd: de oudste publicatie krijgt een a, de één na oudste een b, etc. Vervolgens worden de publicaties geordend van oud naar recent (2000a, 2000b, 2000c).
- Bij publicaties met dezelfde eerste auteur gaan publicaties met één auteur vooraf aan publicaties met meerdere auteurs.
- Bij publicaties met dezelfde eerste auteur en een verschillende tweede auteur wordt geordend op naam van de tweede auteur.
- Bij publicaties van auteurs met dezelfde achternaam wordt geordend op de voorletter(s).
- Bij publicaties zonder auteur bepaalt het eerste significante woord uit de titel de plaats in de literatuurlijst.
- Indien een publicatie zes of meer auteurs heeft worden de eerste zes auteurs genoemd. Daarna volgt de vermelding ‘et al.’.


Cursivering, spatiëring, leestekens en hoofdletters
- De literatuurlijst krijgt in een Engelstalige tekst het kopje ‘References’, in een Nederlandstalige tekst ‘Literatuur’ of ‘Referenties’.
- Titels van boeken, en titels en volumenummers van tijdschriften worden cursief weergegeven.
- Titels en ondertitels van boeken en artikelen worden bij Engelstalige publicaties met een hoofdletter geschreven. Bij Nederlandstalige publicaties begint alleen de titel met een hoofdletter; de ondertitel krijgt een kleine letter.
- Bij titels van tijdschriften wordt het eerste woord en alle hoofdwoorden (alle woorden behalve lidwoorden en voorzetsels) met hoofdletters geschreven.
- Na iedere punt, komma, dubbele punt, punt-komma en &-teken volgt een spatie, behalve wanneer het leesteken wordt gevolgd door een ander leesteken.
- Er komen géén witregels tussen de beschrijvingen.


4. Voorbeelden van beschrijvingen
Op de volgende pagina’s vind je voorbeelden van bibliografische beschrijvingen volgens de richtlijnen van de APA. Dit is geen volledig overzicht; alleen veel voorkomende publicatietypen komen aan de orde.


Een tijdschriftartikel
Voorbeeld 1
Kernis, M. H., Cornell, D. P., Sun, C. R., Berry, A., & Harlow, T. (1993). There’s more to self-esteem than whether it is high or low: The importance of stability of self-esteem. Journal of Personality and Social Psychology, 65, 1190-1204.
Voorbeeld 2
Klimoski, R., & Palmer, S. (1993). The ADA and the hiring process in organizations. Consulting Psychology Journal: Practice and Research, 45(2), 10-36.

- - Als eerste vermeld je de achterna(a)m(en) van de auteur(s), ge¬volgd door de voorletters.
- - Vóór de laatste auteur komt na de komma een &-teken.
- - Bij meer dan zes auteurs wordt na de zesde auteur ‘et al.’ gebruikt als aanduiding voor de overige auteurs.
- - Het jaar van publicatie komt daarna tussen ronde haken, gevolgd door een punt.
- - Hierna volgt de titel van het tijd¬schriftartikel en de ondertitel (indien aanwezig), gescheiden door een dubbele punt. Titel en ondertitel worden met een hoofdletter geschreven, zoals bij voorbeeld 1.
Let op: bij Nederlandstalige artikelen begint de ondertitel met een kleine letter!
- - De naam van het tijdschrift zelf wordt cursief weergegeven, evenals het volume-nummer. De afkorting ‘vol.’ niet gebruiken. (Een volume is een ‘jaargang’ van een tijdschrift of ander periodiek, met dien verstande dat deze niet altijd samenvalt met een kalenderjaar. Een volume bestaat uit meerdere afleveringen (issues).
- - Bij een tijdschriftartikel wordt het afleveringsnummer alléén genoteerd (niet cursief, tussen ronde haken) wanneer elke aflevering met pagina 1 begint. Zie voorbeeld 2.
- - Bij de titel van een tijdschrift beginnen het eerste woord en alle hoofdwoorden (alle woorden behalve lidwoorden en voorzetsels) met hoofdletters.
- - Als laatste word(t)(en) de bladzijde(n) vermeld (zonder de afkorting ’blz.’, ‘p.’ of ‘pp.’).


Een boek
Voorbeeld 3
Parker, M. (2000). Organizational culture and identity: Unity and division at work. London: SAGE Publications.
Cohen, S., & Syme, S. L. (1985). Social support and health. Orlando: Academic Press.
Voorbeeld 4
Tamse, C. A. (2005). De stijl van Beatrix: de vrouw en het ambt. Amsterdam: Balans.

- - Vermeld de auteursna(a)m(en) van de auteur(s), ge¬volgd door de voorletters. Vervolgens komt het jaar van uitgave tussen ronde haken.
- - Dan volgt de titel en (indien aanwezig) de ondertitel van het boek, cursief gedrukt. Tussen titel en ondertitel komt een dubbele punt. Bij Engelstalige boeken worden titel en ondertitel met een hoofdletter geschreven (voorbeeld 3); bij Nederlandstalige boeken alleen de titel (voorbeeld 4).
- - Daarna volgt de plaats van uitgave en de uitgever, gescheiden door een dubbele punt.
- - Heb je te maken met een boek dat in tweede of latere druk verschenen is, dan wordt dit direct na de titel vermeld, tussen ronde haken.
American Psychological Association. (2001). Publication manual of the American Psychological
Association (5th ed.). Washington, DC: American Psychological Association.
Bij een Nederlandstalig boek mag worden gebruikt: (5e druk).


Een krantenartikel
Voorbeeld 7
Havelaar, R. (2006, 13 december). Student leert minder uren omdat hij werkt. De Volkskrant, p. 13.
Sullivan, J. (2006, April 10). University computers hacked. The New York Times, p. B4.
Voorbeeld 8
Nederland verspreidt wereldwijd veel spyware. (2006, 15 mei). Metro, p. 7.

- Na het publicatiejaar komt een komma, gevolgd door de datum. Let op het verschil tussen het Engels en het Nederlands m.b.t. de aanduiding van de datum (voorbeeld 7).
- Wordt de auteur niet vermeld, dan begint de beschrijving met de titel (voorbeeld 8).


Elektronische bronnen
Voor elektronische publicaties geldt dat zoveel mogelijk moet worden verwezen naar specifieke documenten in plaats van naar home- en menupagina’s. Zorg ervoor dat de URL’s die je vermeldt correct zijn. Onderbreek de URL op het eind van een regel alleen na een schuine streep of vóór een punt. Gebruik geen liggende streepjes!

Bepaalde elektronische informatie kun je beter niet in de literatuurlijst opnemen, bijvoorbeeld e-mailberichten en berichten van bulletin boards en elektronische discussiegroepen. Neem zulke informatie alleen als persoonlijke communicatie op in de tekst. Ook als je naar een website als geheel verwijst, kun je volstaan met de vermelding van het adres in de tekst.

Een beschrijving van een internetbron moet altijd een datum van raadpleging bevatten, behalve als het gaat om een elektronisch tijdschriftartikel dat een exacte kopie is van de gedrukte versie.


► Zelfstandige elektronische publicatie op het internet
Voorbeeld 13
Suler, J. (1999). The psychology of cyberspace. Retrieved January 7, 2000, from http: //www.rider.edu/users/suler/psycyber/psycyber.html

Voorbeeld 14
GVU’s 8th WWW user survey. (n.d.) Retrieved August 8, 2000, from http://www.cc.gatech.edu/gvu/ usersurveys/survey1997-10/

- De titel van het document wordt gecursiveerd. Zie voorbeeld 13.
- Bij documenten zonder auteur begint de beschrijving met de titel. Zie voorbeeld 14.
- Indien het publicatiejaar niet bekend is, gebruik je de vermelding (n.d.), zoals bij voorbeeld 14. Dit staat voor ‘no date’.


► Publicatie op de website van een organisatie
Voorbeeld 15
Chou, L., McClintock, R., Moretti, F., Nix, D. H. (1993). Technology and education: New wine in new bottles: Choosing pasts and imagining educational futures. etrieved August 24, 2000, from Columbia University, Institute for Learning Technologies Web site: http://www.ilt.columbia.edu/ publications/papers/newwine1.htm

- Als een document gepubliceerd is op een complexe website (zals die van een universiteit of een ministerie), vermeld dan ook de organisatie en het departement of de afdeling.
- Voor de URL komt een dubbele punt.


Een Nederlandstalige beschrijving van een elektronische bron
Kies je ervoor de datum van raadpleging in het Nederlands te vermelden, gebruik dan de formuleringen ‘Op … ontleend aan’ of ‘Opgehaald … van’.
Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting. (2003). Een onderzoek naar de kosten van kinderen in grote gezinnen. Op 22 mei 2006 ontleend aan http://www.nibud.nl/docs/grotgezi.pdf
Is het publicatiejaar niet bekend, gebruik dan (z.j.): zonder jaar.


5. Aanvullende informatie
Wil je weten hoe je een beschrijving moet maken van een publicatie die in dit document niet wordt behandeld (zoals een rapport, een proefschrift of een congresverslag), raadpleeg dan de Publication Manual van de American Psychological Association (2001). In de bibliotheek staat een uitleenbaar exemplaar van dit handboek (SOC C10 42301a), en een niet-uitleenbaar exemplaar met vindplaats SOC C10 naslag 42301.

Op http://www.psychwww.com/resource/apacrib.htm vind je verschillende links naar websites over de APA-stijl. Voor meer informatie over het beschrijven van elektronische publicaties: http://www.apastyle.org/elecref.html.

De APA Formatting and Style Guide van Purdue University geeft informatie over de opmaak van een paper/essay volgens de APA-regels, en vele voorbeelden van bibliografische beschrijvingen: http://owl.english.purdue.edu/owl/resource/560/01/.

Kijk ook eens op http://www.wisc.edu/writing/Handbook/DocAPA.html. Op deze site staat een PDF-bestand met voorbeelden van beschrijvingen van 26 verschillende publicatietypen.

6. Plagiaat
Als je een tekst van een ander letterlijk citeert of in eigen woorden weergeeft is een verwijzing naar de bron verplicht. In dit document zijn de richtlijnen voor een goede bronvermelding uiteengezet. Houd je aan deze richtlijnen.

Het overnemen van teksten, gegevens en ideeën van een ander zonder een adequate literatuurverwijzing heet plagiaat en wordt beschouwd als fraude. Bij constatering van plagiaat kan dat leiden tot een onvoldoende beoordeling van je werkstuk.

Literatuur

Habraken, A. (2007) APA-richtlijnen voor literatuurverwijzingen. Ontleend aan website van Universititeit Tilburg, bibliotheek: http://www.tilburguniversity.nl/ services/library/internetlinks/socialsciences/apa.html op 25 september 2007